'Iedereen die zei van die luu heur ie nooit meer wat van.' Herken je die zin? Uit ‘Oerend Hard’ van Normaal ja. Maar ook uit ‘Waar onze taal wegkomt’. Daarin krijg je een korte geschiedenis van het dialect in Overijssel.
<p><img width="240" height="300" src="https://hierinsalland.nl/wp-content/uploads/2024/11/Schermafbeelding-2024-11-26-092210-240x300.jpg" class="attachment-medium size-medium wp-post-image" alt="Waar onze taal wegkomt, cover boek, recensie" decoding="async" loading="lazy" srcset="https://hierinsalland.nl/wp-content/uploads/2024/11/Schermafbeelding-2024-11-26-092210-240x300.jpg 240w, https://hierinsalland.nl/wp-content/uploads/2024/11/Schermafbeelding-2024-11-26-092210.jpg 591w" sizes="auto, (max-width: 240px) 100vw, 240px" /></p><p>Ik ben dialectprater. Volgens mij is het mijn moerstaal. Maar dat ik het boek ‘Waar onze taal wegkomt’ met bovenmatige interesse gelezen heb, komt meer omdat ik nog niet zo lang geleden tot de ontdekking kwam dat het maar een haar gescheeld had of det plat dette wie hier proat, was de voertaal van Nederland ’e‘wönn’.</p>
<p>How comes? De onderlinge handel in de Hanzesteden was veel eerder op gang gekomen dan die van handel over zee. Amsterdam was nog maar een nietig vissersdorpje toen Deventer en Zwolle al ‘vöarnemstige’ steden waren. Maar ja, Nederland werd onder de Nedersaksen geen Nederland, dat gebeurde pas toen de Franken ‘ons’ veroverden. En dus is een stoere man een kegel geworden in plaats van een kjel en zeggen we aaigenlijk in plaatsn van eilk.</p>
<p>Ik ben het soort platproater dat er geen enkele moeite mee heeft dat mijn moerstaal verandert, in zijn basis dus eigenlijk verdwijnt. Taal is immers levendig en zegt iets over de streek en de setting van die streek. Toen we nog niet eens fietsen hadden, werd een dialect beïnvloed door je leefcirkel op loopafstand. Nowerdays gebruiken we steeds vaker Engelstalige woorden vanwege de computer.</p>
<blockquote><p>Ik volgde een cursus plat proatn gevolgd waar Nederlands praten uit den boze was. Maar toen de overhead projector het niet deed, was Engels ineens een noodzaak.</p></blockquote>
<p>Harrie Scholtmeijer is de samensteller van ‘Waar onze taal wegkomt’. En let op, die titel is dus ook plat vanwege ‘wegkomt’. Scholtmeijer leert me dat het schoolplein zo’n beetje de plek was waardoor steeds minder jongeren dialect praten. Dat schoolplein was voor menig kind van 60+ de eerste plek waar ze ineens Nederlands moesten praten. Later gingen ouders er voor zorgen dat je al netjes Nederlands kon als je naar de lagere school ging. Dat leidde tot ouders die thuis Nederlands met elkaar gingen praten. Zo dus.</p>
<p>‘Iedereen die zei van die luu heur ie nooit meer wat van.’ Of ‘wie goat op huus op an’. Twee keer ‘van’, twee keer ‘op’. Dat is mooi plat. In het Nederlands zeg je ‘van die lui hoor je nooit meer iets’ en ‘we gaan naar huis’. Als je kenner van de platproaterieje bent gaan je dat soort dingen opvallen. Daar waar wij voor een westeling allemaal uit de achterhoek komen, presteert Scholtmeijer het om mij in Salland te lokaliseren vanwege de manier waarop ik de ie en de uu uitspreek. Ik goa noar huus, een Tukker giet noar hoes. Ik schrikke mie rot van een moes. Maar elders is dat een muus of een meus. En mien moe is eans aans een moo.</p>
<p>Verwacht van mij geen strijd voor behoud van de taal zoals die ooit was. Sterker nog, ik ben voorstander van meer vervlechting van talen. Wat was het me een stuk makkelijker gemaakt als ik direct geweten dat een adapter een aanpasser is, browsen bladeren betekent en een transitie geen verandering is maar een overgang naar de volgende fase.</p>
<blockquote><p>‘Gaait, de overheadprojecter is kapot’ klinkt beter dan ‘Gaait, het apparaat det oaver oonze hoofden (kopp’m) schient dut ’t nie!’</p></blockquote>
<p>Maar ik vind de afkomst van onze taal wel heel belangrijk, het geeft weer hoe het vroeger was en waar we vandaan komen. Dat wij bijvoorbeeld veel eerder ontwikkeld waren dan die luu uut ’t westen, maar dat ze ons geflikt hebben met hun ABN.</p>
<p><em>Waar onze taal wegkomt van Harrie Scholtmeijer is uitegegeven door WBooks. (Dubbel U Books. Niks gin plat dus. Mar wel uut Zwolle.)</em></p>
<p><img width="300" height="169" src="https://hierinsalland.nl/wp-content/uploads/2023/06/XR-230625.-demonstratie-300x169.png" class="attachment-medium size-medium wp-post-image" alt="" decoding="async" loading="lazy" srcset="https://hierinsalland.nl/wp-content/uploads/2023/06/XR-230625.-demonstratie-300x169.png 300w, https://hierinsalland.nl/wp-content/uploads/2023/06/XR-230625.-demonstratie-1024x577.png 1024w, https://hierinsalland.nl/wp-content/uploads/2023/06/XR-230625.-demonstratie.png 2048w" sizes="auto, (max-width: 300px) 100vw, 300px" /></p><p><strong>De training bestaat uit een mix van theorie en oefeningen. Er is voldoende tijd voor vragen en uitwisseling van ervaring. Na de training heb je voldoende in huis om voor jezelf te beslissen of je mee wil doen aan een burgerlijk ongehoorzame actie, en zo ja, om dat op een veilige en bewuste manier te doen.</strong></p> <h2>Voor wie?</h2> <p>Deelname aan de training is geschikt voor jong en oud. Ook als je nog niet zeker weet of actievoeren met XR iets voor jou is, krijg je door mee te doen aan de training alle duidelijkheid die je nodig hebt.</p> <h2>Bevestiging deelname</h2> <p>Na aanmelding krijg je in de week voorafgaand aan de training een mailtje met onder meer de (route richting de) trainingslocatie, die uitstekend bereikbaar is met het openbaar vervoer.</p> <h2>Organisatie</h2> <p>De organisatie van de training is in handen van Extinction Rebellion (XR) Deventer & omstreken, waarin ook ruim 50 mensen uit Olst-Wijhe actief zijn. Het is een van de 39 lokale afdelingen van XR Nederland, die afgelopen jaren door het hele land met allerlei opvallende acties aandacht vroeg voor de klimaatcrisis. Dat leverde XR in opeenvolgende jaren telkens een plek in de top 5 van de Duurzame 100-lijst van dagblad Trouw.</p> <h2>Drie eisen</h2> <p>Extinction Rebellion stelt wereldwijd in 75 landen drie eisen aan hun volksvertegenwoordiging:</p> <p>1. WEES EERLIJK over de klimaatcrisis en de ecologische ramp die ons voortbestaan bedreigen. Maak mensen bewust van de noodzaak voor grootschalige verandering.<br /> 2. DOE WAT NODIG IS om biodiversiteitsverlies te stoppen en verminder de uitstoot van broeikasgassen naar netto nul in 2025. Doe dit op een rechtvaardige manier.<br /> 3. LAAT BURGERS BESLISSEN over een rechtvaardige transitie door het oprichten van een Burgerberaad dat een leidende rol speelt in de besluitvorming.</p> <h2>Wanneer</h2> <p>Zaterdag 7 december. We starten om 13:00 uur. Vanaf 12:30 uur is de locatie open en staan koffie en thee voor je klaar. De training duurt tot uiterlijk 16:30 uur.</p> <h2>Waar</h2> <p>Olst</p> <h2>Entree</h2> <p>Gratis. Om de kosten te dekken staat er een potje voor een vrije gift</p> <blockquote> <h4 style="text-align: center;">Klik <a href="http://xrdeventer@protonmail.com" target="_blank" rel="noopener">hier</a> om je op te geven</h4> </blockquote> <p><img loading="lazy" decoding="async" class="aligncenter size-full wp-image-43329" src="https://hierinsalland.nl/wp-content/uploads/2021/10/logo-XR-Deventer.png" alt="" width="194" height="80" /></p>